Afgelopen maand is het resultaat van vier jaar onderzoek ‘De beloften van nabijheid’ gepresenteerd door Hoogleraar Evelien Tonkens. Ik sprak haar in de zomer van 2016 in het kader van mijn ‘vloggende wethouder’ activiteiten. Een leerzaam gesprek met een vooruitziende blik, blijkt nu.
Een belangrijk deel van mijn tijd als wethouder in Houten en sinds enkele maanden als wethouder in Montfoort, werk ik aan het verbeteren van de nabijheid van de gemeente. Ik word daarbij natuurlijk gevoed door de principes van onze sociaal democratie.
In mijn beleving gaat een groot deel van ons werk in de gemeente over de herziening van de verzorgingsstaat. Een vernieuwde insteek die gebaseerd is op vier principes, waarbij het eerste principe volgens de lessen van Evelien Tonkens maatgevend is voor de andere drie:
- Nabijheid: hulp en ondersteuning moet dichtbij de inwoner komen, aangestuurd door de lokale overheid die ‘dichterbij’ zou staan en met een grotere rol voor het eigen (meer nabije) sociale netwerk.
- Zelfredzaamheid: inwoners worden gestimuleerd om hun eigen problemen op te lossen, zo nodig met een beroep op hun sociale netwerk.
- Wederkerigheid: wie hulp ontvangt, moet ook iets terugdoen. Zo wordt van bijstandsgerechtigden verwacht dat zij in ruil voor hun uitkering (vrijwilligers)werk verrichten.
- Generalistisch integraal werken: hét alternatief voor versnippering en ‘schotten’. Breed opgeleide en inzetbare professionals in ‘sociale wijkteams’ moeten door hun integrale aanpak dwarsverbanden leggen tussen beleidsterreinen.
Laat ik mijn visie over de nabije gemeente zoals ik het in de praktijk zie wat verder toelichten.
De schaal en de bestaande netwerken in zowel Houten als Montfoort bieden een kans om een ‘nabije gemeente’ te worden. Een gemeente waarbij mensen zelf nadrukkelijk mede-invulling geven aan democratie, samenredzaamheid en welzijn.
En mede invulling geven aan de vorm waarin zij ondersteuning nodig hebben; integraal of specifiek, algemeen en specialistisch. Daarbij wordt ondersteuning geboden door de gemeente in samenspraak. De dialoog wordt aangegaan en waar ruimte is, is er ruimte voor lokale inwonerinitiatieven. Een manier van werken die mij als wethouder aanspreekt en ook in lijn is met de afgelopen vier jaar in Houten. Een lerende gemeente zijn waarbij mogelijkheden bestaan voor sociale innovatie en kansen om de participatiesamenleving daadwerkelijk inhoud te geven in plaats van de angst te volgen en te leunen op het verleden.
Om een ‘nabije gemeente’ te bereiken is de inzet volgens mij samen te vatten in vijf opgaven:
- Toegankelijkheid organiseren, dit is een van de voorwaarden om nabijheid vorm te geven. De gemeente fysiek laagdrempelig toegankelijk maken, meer zichtbaar en benaderbaar zijn in de buurt en begrijpelijk communiceren. Zoals de buren rondom het gemeentehuis in Houten.
- Persoonlijke ontmoeting aangaan, als bestuurder en politicus aanwezig en zichtbaar zijn bij gebeurtenissen in de gemeente, niet om lintjes te knippen maar voor het echte contact.
- Informatie delen, het gaat niet alleen om formele inspraak, maar ook om informele samenspraak.
- Waarderen van burgerkracht, het stimuleren en ondersteunen van initiatieven van bewoners, niet overnemen, maar faciliteren. Zoals met prachtige voorbeelden; de krachtfabriek, de wakkere akker, de zorgcorporatie in Schalkwijk en nog veel meer.
- Ontmoeting en dialoog, niet praten over bewoners, maar met bewoners. Het veranderen van de loket benadering naar een dialoogbenadering.
Een nabije gemeente ondersteunt lokale betrokkenheid en daarmee lokale aanpak van samenspraak. En is misschien wel het antwoord op de veel gehoorde vraag om draagvlak. Van belang is dat het concept van ‘de nabije gemeente’ in bijvoorbeeld zorg- en ondersteuningsvragen lokaal breder gedragen wordt dan alleen de gemeente. Uit eigen ervaring weet ik dat ondersteuningsvragen van inwoners zelden op zichzelf staan. Vanuit mensen werken in plaats van vanuit regelingen is voor mij een logisch stap.
Het resultaat van een succesvolle nabije gemeente zou wat mij betreft inhouden:
- Een laagdrempelige gemeente met bekende vindbare loketten die werken vanuit dialoog
- Een sociaal team en lokaal netwerk gericht op samenspraak, maatwerk en initiatieven
- Vanuit betrokkenheid en nabijheid; kiezen voor lokale aanbieders waar mogelijk
- Vanuit samenspraak en maatwerk; het flexibel organiseren van zorg en welzijn (producten en diensten)
- Vanuit daadkracht en effectiviteit; handelingsvrijheid bij de lokale teams ook voor producten en diensten.
Ambitieus? Jazeker, kunnen we dat aan anderen overlaten? Nee, volg het gezonde verstand en de idealen van de sociaal democratie en doe mee.
Jocko Rensen
Vlog #73 (2016) Evelien Tonkens:
Meer lezen over onderzoek Evelien Tonkens kan via de link: