Vandaag werd ik gebeld door een journalist van het AD over de actie van raadscollega Aad Verkade (ITH) die een ontvangen brief met daarop de stempel ‘geheim’ heeft verbrand in zijn open haard en dit bekend heeft gemaakt via Omroep Houten. De journalist vroeg vooral naar geheim en de transparantie.
Opmerkelijk want het gaat over een enveloppe en een actie daarmee, dhr Verkade heeft geen kennis van de inhoud en heeft wel mening over de inhoud, zo lees ik het verhaal op de website van Omroep Houten (http://www.omroephouten.nl/Politiek/raadslid-verbrandt-geheime-brief-gemeente.html).
Hij roept van alles o.a. over transparantie en tegen het toepassen van geheim. Daarover wil ik het graag met je hebben.
De gemeenteraad maakt deel uit van het openbaar bestuur. Openbaarheid is één van de grondbeginselen van ons democratisch systeem. Maar niet alle stukken die de raad onder ogen krijgt en niet alle besprekingen zijn openbaar. De wet regelt een aantal uitzonderingen en met reden.
De Wet Openbaarheid van Bestuur?
De Wet Openbaarheid van Bestuur waarborgt de openbaarheid, en regelt de uitzonderingen hierop.
Artikel 11 WOB geeft een opsomming van de redenen voor het opleggen van geheimhouding. Voor de gemeenteraad zijn onderstaande redenen het meest van belang:
1. Het verstrekken van informatie ingevolge deze wet blijft achterwege voor zover dit:
2. Het verstrekken van informatie ingevolge deze wet blijft eveneens achterwege voor zover het belang daarvan niet opweegt tegen de volgende belangen:
Is vertrouwelijkheid hetzelfde als geheim?
De strekking van de begrippen is vrijwel gelijk, echter de gemeentewet hanteert niet het begrip vertrouwelijk, maar geheim. Het begrip geheim is daarmee formeel geregeld. Er zijn in de wet waarborgen ingebouwd om onnodig gebruik te voorkomen, onder meer door te bepalen wie geheimhouding op mag leggen, wie deze op kan heffen en op grond waarvan. Voor vertrouwelijkheid is dat niet geregeld. Het algemene advies is dan ook om de kwalificatie vertrouwelijkheid niet te gebruiken voor stukken in het verkeer tussen raad en college of burgemeester, maar in voorkomende gevallen geheimhouding op te leggen.
Een raadslid is op grond van de Algemene Wet Bestuursrecht verplicht om ‘gegevens waarvan hij het vertrouwelijke karakter kent of redelijkerwijs moet vermoeden’, geheim te houden. Uit jurisprudentie blijkt dat rechters geen onderscheid maken tussen vertrouwelijke of geheime informatie: wie vertrouwelijke informatie naar buiten brengt, kan worden veroordeeld wegens schending van een ambtsgeheim.
De Gemeentewet (art. 25, 55 en 86 Gemeentewet) biedt de mogelijkheid om in bepaalde gevallen geheimhouding op te leggen ten aanzien van stukken en hetgeen over die stukken besproken is.
Aan de raad en aan leden van de raad kan geheimhouding worden opgelegd door:
• de gemeenteraad
• het college van burgemeester en wethouders
• de burgemeester
• en een raadscommissie
elk ten aanzien van de stukken die zij aan de raad of de leden van de raad overleggen.
Zodra één van deze organen geheimhouding heeft opgelegd, is dit een feit en moet daarnaar gehandeld worden. Iedereen die kennis draagt van de inhoud van geheime stukken is gebonden aan de geheimhouding totdat deze wordt opgeheven. Over een onderwerp waarover geheimhouding is opgelegd, kan alleen gesproken worden in een besloten vergadering. De afspraken over besloten vergaderingen staan in het Reglement van orde van onze gemeenteraad.
Voor alle duidelijkheid, geheim heeft een functie in ons democratische proces.
Tot slot.
Transparantie is niet heilig, lees bijvoorbeeld maar eens het verhaal “de nieuwe kleren van de Keizer”. (http://www.beleven.org/verhaal/de_nieuwe_kleren_van_de_keizer)
Een verhaal over een keizer die zo vreselijk veel van mooie, nieuwe kleren hield dat hij geen oog had voor andere zaken. Hij wilde alleen maar nieuwe kleren laten zien en had voor elk moment andere kleren.
Om de metafoor van de Keizer maar gelijk te vertalen, is de keizer misschien de overheid en de kleren de bureaucratie? Ik herken daar wel wat zaken in maar moet gelijk erkennen dat het veel genuanceerder ligt. Echter ik krijg het idee dat het sprookje, de uitvergroting de waarheid is voor velen. Echter als raadslid weet je wat er achter zit en leg het dan uit.
Dat is de verbindende rol van een raadslid, die ook past en volgens mij hoort bij de invulling van ons raadsleden in de gemeenteraad van Houten.
De moraal, transparantie is nodig maar betekent niet dat alles open en bloot moet. Bijvoorbeeld context of het juiste tijdstip spelen een cruciale rol. Prioriteren en vertrouwelijkheid hebben een rol in ons democratische proces. En het is aan ons gemeenteraadsleden om dat uit te leggen en niet te schofferen.
En o ja, ik weet wat de inhoud is van de brief. Is ‘geheim’ en voor mij als raadslid van belang voor het optimaal uitvoeren van mijn functie als gemeenteraadslid. Dat is mijn verantwoordelijkheid, ik ben vrijwillig raadslid en dat is niet vrijblijvend.
En dat deze brief per post is bezorgd, we kennen in onze Nederlandse grondwet het ‘briefgeheim’. Lees die eerst voordat je oordeelt.
Voor de Wet openbaarheid van bestuur zie http://wetten.overheid.nl/BWBR0028154/
Voor de Gemeentewet zie http://wetten.overheid.nl/BWBR0005416
Voor de grondwet stuk over briefgeheim zie http://www.denederlandsegrondwet.nl/9353000/1/j9vvihlf299q0sr/vgrnbn1m96qm
Verder ga ik natuurlijk graag met collega Verkade in debat over het gebruik van ‘geheim’, in de gemeenteraad.
Jocko Rensen
Raadslid Gemeente Houten voor de PvdA
16 juni 2013
5 reacties op “De nieuwe kleren van de keizer”
Beste Jocko, een reactie die past bij hoe ik jou ken! Je verdiept je prima in de materie en vormt je een mening. Wel jammer dat je dit niet aan de journalist hebt gemeld die je daarvoor belde. In de krant lees ik slechts een korte reactie. Toen ik nu 8 jaar geleden ITH heb opgericht was één van onze speerpunten openbaarheid van zaken. Sinds ik in de raad zit maak ik per geval een heel persoonlijke afweging. Die afweging baseer ik op de aard van het dossier en de mogelijke geheime informatie die dit dossier bevat. Ik maak die afweging met mijn hart. En niet door regeltjes te checken die jij allemaal opsomt. In bepaalde gevallen kan ik het oneens zijn met geheimhouding omdat dit mij mogelijk zou kunnen beperken in het uitvoeren van mijn rol als raadslid. Je moet daar dus zorgvuldig mee omgaan. Normaal gesproken weet je als raadslid vooraf wat er zo ongeveer wordt besproken en waarop de geheimhouding is gebaseerd. In dit geval viel op mijn mat, en op de mat van nog 28 andere raadsleden, een brief die per normale post werd ontvangen. Daarop stond een groot blauw stempel geheim. Niemand had mij aangekondigd dat ik deze post zou kunnen ontvangen, noch wist ik wat ik zou aantreffen wanneer ik de post zou openen. Dat maakte het voor mij onmogelijke die belangrijke en integere persoonlijke afweging te maken of ik dit wel wilde weten. Dat 28 andere raadsleden zich na ontvangst van de post zich dit niet hebben afgevraagd vind ik, zeg maar, opmerkelijk!
Ik heb thuis geen kluis, en geen versnipperaar. Mijn enige keus was de brief te verbranden. Daarmee bovendien een signaal afgevend dat ik het niet eens ben met het proces wat hier werd gevolgd. Wees nu eerlijk, we worden overstelpt met mailtjes. Had ons niet even vooraf verteld kunnen worden wat er onderweg was?
Met vriendelijke groet,
Aad Verkade
Beste Aad, dat kan ik erg van je waarderen, je loopt een debat nooit uit de weg. Gelukkig. Maar feiten checken is wel handig. Bijvoorbeeld je aanname dat ik de journalist niet heb geinformeerd over dit blog. Ik heb de betreffende journalist kort na het gesprek en ruim voor plaatsing artikel geattendeerd op dit blog, via sms met reactie terug van de journalist. Daarnaast heb ik het betreffende artikel niet gelezen, ondanks verzoek van mij om een mail te ontvangen met artikeltekst.
Als het gaat om de functie raadslid, ik denk daar duidelijk iets anders over dan jij. Ik doe het vrijwillig maar het is niet vrijblijvend. Tot slot nog een waarneming, ik begrijp dat het idee van het verbranden niet van jouzelf is maar dat je dat op vraag van een inwoner hebt gedaan. Klopt dat?
groet Jocko
Jocko, ook voor mij is het raadslidmaatschap niet vrijblijvend. Maar de afweging maken die ik je eerder noemde biedt mij de gelegenheid waar nodig vragen te stellen over dossiers waar anderen niet meer over mogen praten. Dus juist om mijn rol zo optimaal mogelijk te vervullen weeg ik dit per keer af. Dat heeft niets met vrijblijvendheid te maken. En het was mijn eigen initiatief. Om dat dan weer openbaar te maken werd opgepakt door iemand die ik niet zou zien als een gewone inwoner maar de persoon die voor ITH de communicatie verzorgt. Waarschijnlijk doordat je de journalist vroeg om de tekst te mogen inzien heeft hij jouw bijdrage beperkt. Ook zo’n man wil zijn persvrijheid optimaal benutten, toch? Mijn verhaal, waarin ik overigens ook de gemeente c een compliment maak, is geheel overgenomen.
Laten we het hier maar bij laten. Volgens mij was gisteravond in de gemeenteraad de opmerking van Gerard Zandbergen, jullie fractievoorzitter, de enige juiste; ‘dit zal niet meer gebeuren’.
Ik vond dat een bijzondere opmerking 🙂